KBZON, H E L M O N D
Orpheus Alkmaar – Herman Verberne
Ondanks een verhuizing naar Diemen bleef hij zingen bij mannenkoor Orpheus in Alkmaar. Dat betekende wekelijks een ritje van ruim 50 kilometer heen en ook weer terug, en dat gedurende 14 jaar, want daarna verhuisde hij weer terug. De liefde voor zingen in Orpheus werd Herman Verberne dan ook met de paplepel ingegeven, want vader, twee ooms en een broer zaten ook op het koor. In 2000 werd hij voorzitter.

In 2006 vierde mannenkoor Orpheus haar 100-jarig bestaan met een happening waar voorzitter Herman Verberne (60) nog altijd enthousiast over kan vertellen. Een happening van drie concerten door het jaar heen, in maart met koren uit de omgeving, in juni met Karin Bloemen en in oktober een romantisch concert met diverse solisten.

Vanwege die 100 jaar vond het bestuur dat Orpheus een cadeau verdiende, en wel in de vorm van risers (tribune voor het koor), met op de achterste rij een leuning plus zitbankje. De actie ‘zet Orpheus op een voetstuk’, bracht dermate veel op dat er ook nog een jubileumboekje van af kon.

Was het jubileumjaar voor Verberne een hoogtepunt, de coronatijd was daarmee vergeleken een absoluut dieptepunt. “Door Corona bleek repeteren opeens geen vanzelfsprekendheid. Vanaf maart 2020 gebeurde er niets meer live.”

Dirigent van grote waarde
Het bestuur besloot bij het begin van de eerste coronalockdown om dirigent en pianiste – die er om de week bij is – door te betalen. “De huur van onze repetitieruimte is een hap uit onze begroting, maar we gingen ervan uit dat de gemeente ons die kwijt zou schelden en dat gebeurde ook.” Mede daardoor kon ook de contributie in 2021 met een kwart worden verlaagd naar €15,00.

Doorbetalen van de dirigent bleek een heel goede beslissing. “Ze komt uit Litouwen. Zonder inkomsten was ze waarschijnlijk teruggegaan en zie haar dan maar weer eens terug te krijgen.” Bovendien bleek haar aanblijven van grote waarde. Ze was heel actief in het zoeken naar alternatieven. “Uiteindelijk mondde dat uit in repeteren via Zoom, ook al is dat qua aanleermethode zeer ineffectief.” Ongeveer 50% van het koor deed eraan mee. “En altijd was ze enthousiast, altijd positief. Tegen mij zei ze wel eens, dat ze af en toe depressief werd van de beperkte respons. Maar op het scherm bleef ze enthousiast. Dat vond ik heel knap van haar.”

Hilarische act over repeteren via Zoom
In het komende concert (eind november) gaat Orpheus onder andere drie korte acts opvoeren over hoe het is om te repeteren via Zoom. “Dat zal een hilarische vertoning worden met de nodige lachsalvo’s. Maar het zal de bezoekers wel een idee geven over hoe we er tijdens de lockdown(s) mee bezig waren.” In de eerste act is de aandacht gevestigd op de visuele misvattingen, zangers zijn zich niet bewust van het effect van de camera. Daarin komen ook de verwarrende zaken rond geluid en digitale communicatie tot uiting; vooral over het werken met microfoons open en dicht.

De tweede act is een weergave van zangondersteunende zaken, zoals bodypercussie, de Kodaly-handgebaren, klinkervorming en spreekkoren. Daar zo wat meer over.

In de derde act het koor zien wat het effect is van microfoons op de kwaliteit van de zang. Dat gaat om het asynchrone zingen in geval van alle microfoons open; in een vierkwartsmaat zingt elk van de vier zangers zijn tel-één op een andere tel in de maat. “Bij ‘microfoons dicht’ wordt duidelijk hoe Zana bij haar instructie wel van alles ziet gebeuren, maar dat zij helemaal niets hoort van het resultaat. Na de derde act laat het koor tenslotte horen hoe het er normaal aan toegaat in een repetitie. Het wordt een klein, laagdrempelig en gratis concert, met 1,5 meter afstand. “Wel staan we aan het eind met de hoed in de hand voor een vrijwillige bijdrage.”

Vooraf moet men reserveren en eventueel geeft het koor nog een tweede voorstelling. Dat zou de voorzitter geweldig vinden, maar de verwachtingen zijn niet erg hoog gespannen.“ Door corona-angst zou het wel eens kunnen dat we nog niet eens één voorstelling vol krijgen.”

Noten lezen via handgebaar
In de tweede lockdown bedacht de dirigent allerlei deelgebiedjes in de muziek, waardoor de repetities via Zoom aansprekender werden. Zo leerde ze het koor de noten via het handgebaar volgens Zoltán Kodály. “Ze leerde ons ook ritme klappen en ritmecomplexen met woordklanken Ta voor een langere noot en ti voor een kortere en nog wat varianten. Af en toe ging dat radicaal fout, maar dat is ook leuk.”

Op 7 december gaf ze via Zoom een 1,5 uur durende presentatie over tradities in Litouwen. “Al bij al maakte dat december tot een memorabele maand waar we erg van hebben genoten.” Op de laatste repetitieavond gaf ze samen met de pianiste een concert voor de leden. “Koren mochten toen nog niet optreden, maar professionele zangers wel en dat zijn zij.“

WBTR maakt besturen uiteindelijk makkelijker
Als ‘extraatje’ bovenop de corona-perikelen werd de Wet Bestuur Toezicht Rechtspersonen – de WBTR – ingevoerd. Daar hoort onder andere een bestuursvisie bij over hoe je tot correcte besluitvorming komt en het risico van belangenverstrengeling reduceert. “In het huishoudelijk reglement hebben we zeven artikelen gewijzigd: over het bestuur; de rollen van secretaris, penningmeester en bibliothecaris; besliscultuur; decharge en kascommissie.
Daarnaast kwamen er twee bestuurlijke aanvullingen:

a) over bestuur en belangenadministratie en
b) details in de vergaderstructuur.

Er is nu een functielijst en een takenlijst, en een informatiekrant  voor nieuwkomers met een compleet idee van hoe het bij ons is georganiseerd in eenvoudigere taal.” “Voortaan toetsen wij dit aan de praktijk om te zien of nieuwe aanpassingen nodig zijn. Bovendien willen we dat de regels bij elke bestuurswisseling worden doorgenomen en door alle bestuursleden worden omarmd. Daarmee hou je de regels toereikend.”

Die aanpassingen vergden heel wat tijd, maar achteraf is Verberne helemaal niet ongelukkig met de WBTR. “Door die WBTR wordt besturen makkelijker, omdat processen en verantwoordelijkheden duidelijk zijn verwoord.”

Webinar over WBTR ‘open en informatief’
Voordat hij de stukken over regels voor het bestuur onder de loep nam, volgde Verberne eerst de webinar hierover van Koornetwerk / KBZON. “Een geweldig webinar, heel open en informatief”, vindt Verberne. “De presentatoren maakten duidelijk dat als je je eigen proces goed onder controle hebt, de kans verkleind op dat je hoofdelijk aansprakelijk wordt gesteld.“1 juli ging de wet in en een week ervoor waren we het in commissie eens over de inhoud.” “Op 1 juli 2026 dienen alle statuten de nieuwe situatie goed te reflecteren. Maar daarvoor hebben we nog tijd.”

Momenteel passeren de stukken het bestuur en daarna volgt voorleggen aan een bijzondere ledenvergadering. Hebben de leden vragen over alle aanpassingen, dan gaat de voorzitter sessies beleggen met daarbij steeds andere bestuursleden. “Onduidelijkheden worden weggenomen en daarmee wordt de aanpassing van het huishoudelijk reglement tijdens de bijzondere ledenvergadering waarschijnlijk een hamerstuk.”

Leuke deal met de bakker
Ooit had Orpheus de traditie om jaarlijks een sinterklaasgeschenkje rond te brengen, naar de leden en naar de bij de vereniging betrokken personen. Ook kregen ze het jaarverslag op rijm. Vorig jaar werd die traditie vanwege Covid in ere hersteld. Voor het presentje, een staaf gevulde speculaas, sloot het bestuur ‘een leuke deal met de bakker.’ “Met zijn vieren hebben we het rondgebracht en dat gaf heel positieve reacties.” In april ging het bestuur bij de leden langs voor een koffierondje. Met een tafel en vier stoelen gingen ze op pad, zodat ze op 1,5 meter buiten konden zitten, desnoods in de voortuin. “Als het niet anders kon, gingen we binnen op ruime afstand zitten.” Op die actie werd heel positief gereageerd. Mede door dit soort acties bleef de verenigingssfeer goed, ondanks Corona. Bij de eerste repetitie waren bijna alle leden aanwezig en wist Verberne dat alle inspanningen niet voor niets waren geweest.

Sfeer en vriendschap op hoog peil
Herman Verberne kwam in 1986 op zijn 24ste bij het koor. Vier jaar daarvoor was zijn vader voorzitter geworden; met toen slechts 16 leden maakte hij voor het koor ledenwerving topprioriteit. In 1988 overleed hij en had het koor 62 leden, waarmee hij dus nog even een prestatie van formaat had geleverd. Samen zongen de leden de avondwake. In het jaarverslag schreef de secretaris: “Door zijn inzet en aanstekelijke blijheid heeft hij er in belangrijke mate aan bijgedragen dat sfeer en vriendschap bij ons koor op zo’n hoog peil zijn gekomen.”

Verberne junior werd in datzelfde jaar vice-voorzitter; een functie waarin hij hand- en spandiensten verrichtte. In 2000 werd hij voorzitter. “Ik voelde er weinig voor om voorzitter te worden, maar iemand zei terecht ‘je bent niet in je eentje’.” In 2007 gaf hij de voorzittershamer door en nam een andere rol in het bestuur tot 2013.
Een paar jaar later viel het bestuur terug tot vier personen. Toen weer wat later het vierde lid uit het bestuur stapte, dreigde een bestuurscrisis want een bestuur van drie leden is statutair niet toegestaan. Om dat te verhelpen wilde Verberne wel de rol van duvelstoejager onder de zittende voorzitter op zich nemen. Maar het bloed stroomt waar het niet gaan kan: in 2018 werd hij wederom voorzitter bij aftreden van de voorzitter.

In 2021 stelde hij zich herkiesbaar, omdat hij het in de Corona-periode niet verstandig vond bestuursproblemen te hebben. “Ik ben toch al vrijwilliger bij alles wat we doen.”

Leeftijd doet er niet toe
Door ‘Corona’ daalde het aantal leden van 33 naar nu 22. “Nu de onzekerheden door Corona lijken weg te vallen wordt het tijd voor een ledenwerfactie. Daar gaan we ons binnenkort in het bestuur op beramen. Waar gaan we de nadruk op leggen, tot wie richten we ons en hoe gaan we dat doen?” We hadden ooit een jonge gast van 30 jaar in het koor. Hij wilde na een paar keer repeteren weer opstappen, omdat een mannenkoor toch de naam heeft van oubolligheid. Totdat hij in een discussie met een ouder lid merkte dat bij zingen leeftijden wegvallen. Leeftijd doet er niet toe.”

“Een mannenkoor heeft bovendien het voordeel dat het warm klinkt en een heel bijzondere klank brengt. De vier pijlers onder Orpheus zijn byzantijns, romantiek, opera en lichte muziek, dus ‘voor elck wat wils’.

Sfeer met geen pen te beschrijven
Orpheus hanteert sinds enkele jaren een kwaliteitseis. “Maar wij sturen leden nooit weg. Desnoods vragen we iemand tijdens een optreden te playbacken: bij optredens mag je niet storend zijn.” Nieuwe leden worden opgevangen door de zangers op de achterste rij, zodat foutjes bij het zingen niet zo ver doorklinken. Gaat het zingen goed, dan mogen ze verder naar voren in het koor. En als iemand de smaak eenmaal te pakken heeft, wil hij nooit meer weg, weet Verberne. Of, zoals hij het op de site verwoordt : “In mijn diepste dalen was er altijd nog Orpheus, zingen máákt gelukkig en de sfeer valt eigenlijk met geen pen te beschrijven.”